کارشناسی حفر چاه و تعیین محل مناسب آن به وسیله ی کارشناس رسمی دادگستری امور آب انجام میگیرد. این کارشناسان با بررسی کیفیت آب های زیر زمینی، جنس سنگ های آن ناحیه و وجود رسوبات و آلاینده سفره های زیر زمینی موجود در یک منطقه معیارهای حفر چاه آب متناسب آن منطقه اعلام میکنند. هرچند تمامی مسائل مربوط به آب های جاری و سفره های زیر زمینی و تاثیر آن بر کشاورزی زیر نظر کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی انجام میگیرد.
بسیاری از کشاورزان که موفق به دریافت مجوز‌های لازم جهت حفر و یا جابجایی چاه می‌شوند برای عملکرد بهتر چاه‌ آب خود اقدام به تعیین محل مناسب آن می‌نمایند این محل‌ها با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و یا حتی گاها تجربه‌ کارشناسان صورت می‌گیرد. با توجه به قابل توجه بودن هزینه‌های حفر چاه استفاده از این روش می‌تواند بسیار معقولانه و به صرفه باشد.

کارشناس رسمی دادگستری امور آب باید توجه داشته باشد که مهمترین معیار تشخیص مناسب برای حفر چاه، توجه به استانداردها و ویژگی های منطقه ای است که قرار است چاه حفر شود. اینکه چاه در چه فصلی از سال بخواهد حفر شود نیز یکی دیگر از این معیارها است. باید توجه داشت که چه ساختمان هایی و با چه کاربری هایی در این محل وجود دارد، با بررسی این مورد از نفوذ آلودگی هایی که احتمال دارد از طریق این ساختمان ها به آب نفوذ کند، جلوگیری می شود. علاوه بر موارد ذکر شده، تعیین نقطه حفر چاه نیز یکی از معیارهای مهم است. این معیار بستگی به موارد چندی دارد، از جمله: لوله کشی های گاز، سیستم برق کشی، ارتفاع زمین و ساختمان های اطراف و کاربری آنان. حفر چاه باید در ارتفاعی باشد که از سیستم های سپتیک فاضلاب ها دور باشد؛ همچنین حفر چاه آب در مناطقی که دام در آنجا نگهداری میشود نیز باید در ارتفاع بالاتری باشد.


حفر چاه و تعیین محل مناسب آن، نیازمند کسب اطلاعات زیادی در مورد لایه های زمین، میزان شوری و شیرینی آب، میزان آبدهی، محل جابجایی چاه و تعیین کف شکنی، تعیین رگ های آب زیر زمینی، شناخت نوه سنگ و بستر و عمق حفری، نحوه طراحی بدنه چاه به شکلی که بتوان بیشترین میزان بهره برداری از آن را داشت و پیش بینی احتمال میزان ریزش چاه در طول حفاری همگی و همگی از مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. برای تعیین منابع آب، بهتر است از روش مطالعات ژئوفیزیک استفاده شود؛ زیرا از این راه هم میتوان هزینه های حفر چاه آب راه کاهش داد، هم موفقیت در عملیات حفاری را تضمین میکند.

ارزیایی محل مناسب حفر چاه، ما را راهنمایی میکند که تقکیک لایه بندی های زمین را با روش رزیستویتی انجام دهیم که بافت مناسب و آبدار را شناسایی کرده و دسترسی ما به آب را قطعی و حتمی میکند. هم چنین محل کوه پایه ای و لایه های سنگی را بررسی کرده و جدارها و شکاف های آبدار و محل گسل ها را مشخص میکند. به علاوه میزان شوری و شیرینی آب را مورد بررسی دقیق انجام میدهد. با لایه بندی های دقیق و علمی شما را در ساخت بدنه چاه کمک میکند که این کار، طول عمر چاه و افزایش بهره برداری از آن را به دنبال دارد.

در بررسی محل مناسب حفر چاه مسئله ای که باید بعد از شناسایی محل های مناسب حفر چاه مورد استفاده قرار بگیرد؛ روش های حفر چاه است که برخی روش ها مناسب برخی مناطق خاص هستند. حفر چاه گاهی با مته کابلی انجام میگیرد که بعد از شکستن سنگ ها توسط مته فلزی، سنگ های خورد شده به وسیله ی لوله های انتهای مته خارج می شود. چاه حفاری شده با مته چرخشی هم بعد از شکستن سنگ توسط مته های فلزی یک ماده برای خنک کردن مته پخش می شود. چاه های نقطه ای متفاوت است، لوله های فلزی متعددی بعد از ورود به آب های زیر زمینی، آب را از طریق لوله هایی بالا می کشند. اما روش اخر چاه دستی است، این روش سنتی ترین روش است و با گودبرداری دستی انجام می شود، خاک ها به بیرون ریخته می شوند و با پوشش های فلزی و یا بتونی دیواره چاه پوشیده می شوند.

کارشناس رسمی دادگستری امور آب وظیفه ارزیابی دستگاه های حفاری را بر عهده دارد. برای بسیاری این سوال پیش می‌آید که این ارزیابی به چه منظوری انجام می‌شود و چه کاربردی دارد. در این یادداشت به کمک کارشناس دادگستری امور آب تلاش می‌کنیم به پرسش های فوق پاسخ دهیم.

ابتدا نیاز است تا انواع دستگاه های حفاری را بررسی کنیم. دستگاه های حفاری در کشور ما عموما بر دوع اند: یا ضربه ای ند و یا دورانی. بیشتر دستگاه هایی که اقدام به حفاری می کنند دستگاه های ضربه ای اند. چرا که این دستگاه ها قدیمی ترند، بنابراین تعداد آنها به واسطه زمان ساختشان بسیار بیشتر است. از طرف دیگر این دستگاه ها ارزان قیمت‌تر هستند و حفاران راحت تر می توانند اقدام به خرید کنند. نکته دیگر آنکه مورد استفاده دستگاه های دورانی خاص است و بسیاری از کشاورزان و باغداران و یا کسانی که نیاز به حفر چاه دارند ممکن است اقدام به اخذ مجوز چاه با دستگاه حفاری دورانی یا روتاری کنند اما به دلیل نداشتن شرایط به آنها مجوز داده نشود.
دستگاه‌های حفاری ضربه ای توانایی حفر چاه در مناطقی که شنی و یا دارای سنگ بزرگ هستند را دارد و بیشتر مناسب چاه هایی با عمق کمتر از 100 متر هستند البته که برای عمق بیشتر هم استفاده می‌شوند اما توصیه می‌کنیم برای جلویگری از مشکلا بدین صورت استفاده شود.
کارشناس آب توصیه می‌کند که از دستگاه های روتاری در زمین های نرم و عمق بالا استفاده شود. سرعت حفر مزیت برجسته دستگاه های روتاری نسبت به ضربه ای است و البته برخی معتقدند دستگاه‌های روتاری دردسرهایی چون کج شدن چاه و افتادن مته را ندارند اما با این حال برترین مزیت این دستگاه ها حفر چاه در مدت زمان کمتر است.
در مقاله دیگری درباره اختلافات حفارن و کشاورزان مباحث مختلفی را طرح کرده ایم اما ضرورت نظارت بر دستگاه های حفاری توسط کارشناس رسمی امور آب در اینجا نمود پیدا می کند که در صورت سلامت دو انتخاب درست دستگاه اختلافات به حداقل ممکن می‌رسد.
در صورتی که دستگاه های حفاری فرسوده باشند و یا توانایی لازم برای حفر چاه را نداشته باشند، نمی توان مجوز حفر چاه به آن ها داد. بنابراین نظارت کارشناس رسمی دادگستری امور آب برای موارد اختلافی در صدور مجوز حفاری نیز اهمیت دارد.
استفاده از نظر کارشناسان در روند اخذ مجوز و حفاری می‌تواند  بسیاری از مشکلات این حوزه را کاهش دهد چرا که ممکن است دستگاه ها بعد از ارزیابی نیز دچار مشکل شده باشند. بنابراین توصیه می‌کنیم کشاورزان در مورد نوع دستگاه و حفاران در خصوص وضعیت دستگاه های خود و نوع حفری که می‌خواهند انجام دهند با متخصصین مشورت کنند.

ارزیابی آب های زیرزمینی از جهات مختلفی دارای اهمیت است. کارشناس رسمی دادگستری امور آب وظیفه این ارزیابی را بر عهده دارد. ارزیابی آب‌ها به دو شکل انجام می‌شود اول ارزیابی کمی و دیگری کیفی. دراین یادداشت شیوه‌ها و چرایی ارزیابی آب‌های زیر زمینی توسط کارشناس دادگستری امور آب را واکاوی خواهیم کرد.
همانطور که از نام بررسی کیفی آب های زیر زمینی پیداست، مسئله در اینجا کیفیت آب است. آب‌های زیر زمینی برای مصارف کشاورزی و آب شرب معمولا استفاده می‌شوند که رابطه مستقیمی با سلامت انسان دارند. مسائل زیادی باعث آلودگی می‌شود که بسته به دلیل آلودگی در حوزه صلاحیت یکی از کارشناسان قرار می‌گیرد.
کاهش آب‌های زیر زمینی بر کیفیت آن‌ها بسیار تاثیر گذار است. بنابراین در مناطقی که کاهش ذخایر سفره‌های زیر زمینی زیاد باشد احتمال آلودگی آن به دلیل وجود عناصر بیش از حد مجاز مثل سدیم وجود دارد. از طرف دیگر کاهش آب ها باعث شور شدن آن می‌شود که خود نوعی آلودگی است. کارشناس رسمی امور آب وظیفه دارد تا میزان این آلودگی ها را به طور دقیق مشخص کند. تعیین میزان آلودگی کیفی معمولا با نمونه برداری و آزمایش انجام می‌شود و چندان هم کار پیچیده ای نیست.
موضوع دیگری که اهمیت خاص خود را دارد اریابی کمی آب های زیر زمینی است. همانطور که بارها در روزنامه ها و اخبار و مجالس مختلف شنیده اید، آب‌های زیر زمینی در حال تمام شدن هستند و باید از این منابع حفاظت کرد. ارزیابی کمی کارشناس نیز با هدف حفاظت از این منابع صورت می‌گیرد. کارشناس امور آب با استفاده از دستگاه های پیشرفته ای که امروزه قادرند میزان و مسیر اب را مشخص کنند و همچنین نشانه‌های طبیعی که در این خصوص وجود دارند میزان آب‌های سفره های زیرزمینی را بررسی می‌کند.
بسیاری از این دستگاه ها تولید داخل هستند اما عمده آن‌ها وارداتی اند. بررسی میزان آب از جهات مختلفی حائز اهمیت است. اطلاعات دقیق در این خصوص می‌تواند زمینه را برای چاره جویی در مورد کم آبی و یا آلودگی آب‌ها فراهم کند.
اما یکی از مهم ترین دلایل ارزیابی کارشناس آب ، بررسی میزان آب جهت تعیین حقابه است. در خصوص شیوه‌های تعیین حقابه در یادداست های دیگری مباحثی را طرح خواهیم کرد. میزان آب های زیر زمینی ارتباط مستقیمی با سهمیه بندی آب‌ها دارد و هر چه وضعیت سفره‌های آبی در خطر باشد برداشت از آن‌ها نیز باید کمتر صورت گیرد.
بنابراین در یک جمع بندی کلی تشخیص آلودگی، تعیین سطح آب، میزان شوری و کسب اطلاعات برای کنترل و حفاظت از منابع آبی را می توان مهم ترین دلایل ارزیابی آب‌های زیر زمینی عنوان کرد.

بسیاری از کشاورزان و باغداران در جریان حفر چاه دچار مشکل می‌شوند. حفاری شغلی است که احتمال دردسر برای حفار بسیار زیاد است. کارشناس رسمی دادگستری امور آب در خصوص مشکلاتی که میان حفاران و کشاورزان رخ می‌دهد و شیوه حل این اختلافات اظهار نظر می‌کند.
مهم ترین و شایع ترین مسئله ای که باعث اختلاف میان حفار و صاحب چاه می‌شود، مربوط به افتادن مته چاه زنی در داخل چاه است. مته چاه زنی به دلایل مختلفی ممکن است از دستگاه جدا شده و ادامه روند چاه زنی را مختل می‌کند. برای مثال فرض کنید کشاورزی نیاز دارد که در مدت یک ماه چاهی را حفر کند و این موضوع را درقرارداد نیز ذکر کرده است. اما به دلیل افتادن مته درون چاه عملیات چاه زنی در این مدت ناممکن شده است. حفار باید بتواند صاحب چاه را قانع کند و از او رضایت بگیرد در غیر این صورت اگر صاحب چاه شکایت کند باید تمام خسارت وارده بر او را بپردازد.
البته در حال حاضر درآوردن مته چندان کار سختی نیست اما موارد استثنائی وجود دارد که اینکار حتی ناممکن بوده است.
موضوع دیگری که از نظر کارشناس رسمی امور آب باعث اختلاف می‌شود، کج شدن چاه است. متاسفانه حفاران ممکن است از افرادی برای چاه زنی استفاده کنند که هیچ تخصص و تجربه ای در این کار نداشته باشند و شکل چاهی که حفر می‌کنند مطابق با استاندارد نباشد. کج بودن چاه ها چندین مشکل ایجاد می‌کند. اول اینکه باعث افتادن مته در چاه می‌شود. دیگر آنکه فرآیند لوله گذاری به درستی انجام نمی‌شود. و سوم آنکه نصب منصوبات چاه را با شکل روبه رو می‌کند. بنابراین کج شدن چاه به مراتب خسارت بیشتری به کشاورز و باغدار وارد می‌کند و حفار نیز مستلزم پرداخت و یا جبران تمامی این خسارات است.
سومین اختلافی که کارشناس دادگستری امور آب با آن مواجه است، مدت زمان حفر چاه است. برای حفر یک چاه توصیه می‌شود تا با استفاده از متخصصین نوع لایه های زیر زمینی به خوبی مشخص شود تا هم در انتخاب دستگاه دچار اشتباه نشوید و هم نخمین درستی از مدت زمان حفر بتوانید بزنید.
در برخی از اختلاف ها مشاهده شده است که حفر چاه بیش از یکسال به طول انجامیده. هزینه سوخت، حفار و اصطحلاک را در نظر بگیرید رقمی بسیار بزرگ خواهد بود حتی اگر خسارت به کشاورز و محصولات او را به حساب نیاوریم.
بنابراین اهمیت کار کارشناس آب در نظارت بر دستگاه های حفاری در چنین مواقعی نمایان می‌شود. توصیه می‌کنیم برای حفر چاه حتما نکاتی که باعث اختلاف می‌شوند را بخوبی بشناسید و با دقت در عقد قرارداد و دقت در انجام کار از بروز مشکلات جلوگیری کنید تا نه خسارتی به حفار وارد شود و نه صاحب چاه.